در دنیای امروز، مهارت‌های هیجانی به اندازه توانایی‌های شناختی در رشد کودک اهمیت دارند. اما کودکان چطور می‌توانند احساسات خود را بشناسند، آن‌ها را ابراز کنند و با دیگران همدلانه ارتباط بگیرند؟ پاسخ ساده است: از طریق بازی. بازی زبان طبیعی کودک است. از طریق بازی، کودک می‌آموزد که دنیا را درک کند، خودش را ابراز کند و با دیگران تعامل داشته باشد.در این مقاله که توسط آکادمی علوم و تحقیقات کودک بنیاد سلاله تدوین شده به معرفی بازی‌هایی می‌پردازد که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به شناخت و بیان احساسات در کودکان کمک می‌کند.
چرا آموزش هیجانات از طریق بازی مؤثر است؟
بازی نه تنها لذت‌بخش است، بلکه تجربه‌ای عاطفی نیز ایجاد می‌کند. زمانی که کودک درگیر یک بازی احساسی می‌شود، این فرصت را دارد تا احساسات مختلف را تجربه و درباره آن‌ها فکر کند. همچنین، بازی به کودک کمک می‌کند تا واژگان هیجانی یاد بگیرد، از مشاهده و تقلید دیگران الگوبرداری و در فضایی ایمن احساسات خود را ابراز کند.
بازی اول: کارت‌های احساسات
یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین روش‌ها، استفاده از کارت‌هایی با تصاویر چهره‌هایی با هیجانات مختلف است. این کارت‌ها می‌توانند شامل چهره‌هایی با حالت‌های شاد، غمگین، عصبانی، ترسیده و… باشند.
چگونه بازی کنیم:
- به کودک کارت‌ها را نشان دهید و از او بخواهید حدس بزند هر چهره چه احساسی دارد.
- از او بخواهید موقعیتی را بگوید که این احساس را تجربه کرده است.
- سپس نقش همان چهره را بازی کند.
مزایا:
- توسعه دایره واژگان هیجانی
- افزایش خودآگاهی
- تمرین همدلی با دیگران
بازی دوم: نمایش احساسات با بدن
در این بازی، بدون استفاده از کلمات، احساسات مختلف با حالت بدن و صورت نمایش داده می‌شوند. این فعالیت به کودک کمک می‌کند تا هیجانات را به‌صورت غیرکلامی درک کند.
چگونه بازی کنیم:
- یکی از والدین یا مربی یک احساس را با بدن و چهره نمایش دهد.
- کودک باید آن را حدس بزند.
- سپس نوبت به کودک می‌رسد تا احساسات را اجرا کند.
مزایا:
- درک غیرکلامی احساسات
- تقویت مهارت مشاهده
- افزایش اعتماد به نفس در ابراز احساسات
بازی سوم: «امروز چه احساسی داری؟»
تابلویی شامل نمادها یا عکس‌هایی از احساسات مختلف (مثل خورشید برای شادی، ابر بارانی برای ناراحتی و…) تهیه کنید و در خانه یا کلاس نصب کنید.
چگونه بازی کنیم:
- هر روز از کودک بپرسید امروز چه احساسی دارد.
- او یک نماد انتخاب می‌کند و درباره دلیل احساسش صحبت می‌کند.
مزایا:
- کمک به ابراز احساسات روزانه
- ایجاد عادت گفتگو درباره هیجانات
- افزایش آگاهی هیجانی در زندگی روزمره
بازی چهارم: قصه‌گویی هیجانی
داستان‌ها ابزار بسیار قوی برای آموزش غیرمستقیم احساسات هستند. در این بازی، والدین یا مربی داستانی را برای کودک می‌خوانند و درباره احساسات و شخصیت‌ها صحبت می‌کنند.
چگونه بازی کنیم:
- پس از خواندن داستان، از کودک بپرسید شخصیت اصلی چه احساسی داشت؟ چرا؟
- از او بخواهید اگر جای شخصیت بود، چه می‌کرد؟
- یک پایان متفاوت براساس احساسات طراحی کند.
مزایا:
- تقویت درک احساسات دیگران
- افزایش توانایی تفکر انتقادی و حل مسأله
- رشد مهارت‌های زبانی و داستان‌پردازی
بازی پنجم: بازی با آینه
این بازی ساده و بدون نیاز به وسیله خاصی است. تنها به یک آینه نیاز دارید.
چگونه بازی کنیم:
- از کودک بخواهید در آینه به خودش نگاه کند و یکی از احساسات را نمایش دهد.
- سپس شما یا خواهر/برادرش همان احساس را تقلید کنید.
- می‌توانید بازی را به صورت مسابقه اجرا کنید.
مزایا:
- تقویت آگاهی بدنی و چهره‌ای
- افزایش اعتمادبه‌نفس در نمایش احساسات
- ایجاد ارتباط چشمی و تمرکز
نکاتی برای اثربخشی بیشتر بازی‌های هیجانی:
- همیشه فضای امن برای ابراز احساسات فراهم کنید.
- احساسات را قضاوت یا اصلاح نکنید. فقط شنونده باشید.
- خودتان هم در بازی شرکت کنید و احساساتتان را نشان دهید.
- از بازی به عنوان پلی برای گفت‌وگو و شناخت استفاده کنید.
نتیجه‌گیری:
در دنیای پیچیده امروز، توانایی شناخت، ابراز و تنظیم هیجانات یکی از مهم‌ترین مهارت‌های زندگی است. آموزش این مهارت از سال‌های ابتدایی زندگی آغاز می‌شود و بازی، یکی از بهترین ابزارهای آن است. بازی‌هایی که در این مقاله معرفی شد، نه‌تنها سرگرم‌کننده‌اند بلکه می‌توانند بنیان رشد هیجانی سالم در کودک شما باشند.